Wat is stimmen?

Stimmen is zelfstimulerend gedrag. Het bestaat vaak uit zich herhalende bewegingen waarmee iemand één of meerdere zintuigen zelf stimuleert op een gecontroleerde manier. Dit is een manier om met spanning, overprikkeling of onderprikkeling om te gaan.

Het helpt om prikkelverwerking onder controle te krijgen en het is een manier om jezelf te kalmeren.

Iedereen stimt. Ja jij ook! Een plukje haar om je vingen winden, een balpen steeds klikken, nagelbijten, ritmisch wiebelen met je voet en ga zo maar door.
Als er problemen zijn met de sensorische informatieverwerking wordt er meestal wel vaker gestimd. Bij neurodivergente mensen komt dit het meeste voor, bijvoorbeeld bij ASS, AD(H)D, een SI-stoornis, maar ook bij angststoornissen etc.

Sommige stims vallen niet op, het zijn dan kleine bewegingen of iemand zit bijvoorbeeld met een vinger in de mond. Maar vergis je niet, stims kunnen heftig en erg opvallend zijn. Hierover later meer, eerst wat voorbeelden van stims:

Auditieve stims

• Tikken/slaan tegen een voorwerp
• Woorden steeds herhalen of eindeloos het zelfde liedje zingen
• Klakken met tong of neuriën
• Keel steeds schrapen of kuchen

Visuele stims

• Ogen of hoofd wegdraaien of knipperen met de ogen
• Naar lichtjes of glimmende dingen staren
• Speelgoed/spullen op een rijtje zetten
• Steeds kijken hoe een wiel draait

Tactiele stims (aanraking)

• Kauwen op de binnenkant van de wangen, met de tong steeds langs tanden/lippen strijken
• Nagelbijten / in huid bijten of pulken aan huid/haar
• Met handen over kleding wrijven
• Met hoofd schudden (head bangen)
• Tandenknarsen

Vestibulaire en proprioceptieve stims (balans en beweging)

• Rondjes draaien
• Zichzelf wiegen, van voor naar achteren of opzij
• Op en neer springen
• Op tenen lopen

Stimmen kan iemand heel goed helpen om beter om te gaan met overprikkeling, onderprikkeling, emotieregulatie (boosheid en verdriet, maar juist ook enthousiasme!). Het is een manier om meer controle te krijgen over de sensorische prikkelverwerking en dus in die zin wenselijk gedrag.

Het kan echter gebeuren dat stims (erg) onprettig worden. Een stim kan zo erg worden dat iemand zichzelf verwondt: nagels of haren worden uitgetrokken, huid wordt open gepulkt of gekrabd, vingers worden stuk gebeten. Het kan ook zijn dat de omgeving veel last heeft van bijvoorbeeld geluiden: constant neuriën, tikken, kuchen kan veel overlast veroorzaken en tot grote irritatie leiden, thuis maar ook in de klas.

Stimmen verbieden is geen goed idee. Meestal wordt het onbewust gedaan en heeft iemand het nodig om “overeind” te blijven. Als het onschuldige stims zijn: lekker laten gaan! Als de stims schadelijk of gewoon vervelend zijn wordt het lastig. De aandacht op de stim leggen verergert het meestal.

Het beste wat je kan doen is goed kijken wat voor stim het is, welk zintuig wordt gestimuleerd? En op welk vlak is er wellicht sprake van overprikkeling of juist onderprikkeling? Is er sprake van stress/spanning of spelen bepaalde emoties een rol?

Als je dit goed bekeken hebt kan je verschillende dingen doen:

• Vervang de stim voor iets anders: een kauw speeltje om op te bijten i.p.v. de vingers, een fidget toy om aan te pulken, een muziekje of ruis luisteren, tekenen (gewoon een beetje krabbelen)
• Zorg voor meer of juist minder prikkels (eventueel op specifieke vlakken): Diepe druk kan heel goed helpen! Lees hier over diepe druk en hier over prikkelverwerking.
• Help als dat kan spanning te verlichten, praten (ook over emoties) kan helpen: bijv. spanning voor een kinderfeestje wegnemen door de planning goed door te spreken.

Voorbeelden uit huize BLOEK

Mijn zoon heeft veel stims, helaas ook schadelijke. We kunnen hier steeds beter mee omgaan, maar het blijft soms zoeken. Wat voorbeelden:

Tactiele stims
Mijn zoon had een schadelijke stim ’s avonds in bed:
Hij pulkte aan zijn teennagels. En dan niet een beetje pulken, nee extreem, hele stukken nagel en huid trok hij eraf. Tot bloedens toe.

We hebben diverse dingen geprobeerd: pleisters over zijn nagels, met sokken aan slapen. Geen succes. Toen we begrepen waar zijn behoefte lag: tactiele prikkels zoeken! Hebben we hem dingen in bed gegeven om aan te frutselen, lang leve de fidget toys. Zo had hij een alternatief om aan te pulken. Maar vooral een slaaptunnel heeft hem veel rust gebracht, door de diepe druk is de behoefte aan tactiele prikkels en zijn tactiele overprikkeling enorm afgenomen en is het slopen van zijn teennagels vrijwel weg. Hoera!

Auditieve stims
Mijn zoon is auditief zeer gevoelig, ik zeg wel eens: “Fluister iets in de badkamer en hij hoort het in de keuken”. Je zou denken dat hij dus met zijn handen over zijn oren gaat zitten of de rust opzoekt. Nou nee. Meneer gaat zelf geluiden maken: auditieve stims. Hierdoor kan hij beter met zijn auditieve overprikkeling omgaan, het helpt hem goed. De rest van het gezin is daar iets minder enthousiast over: hij heeft een periode eindeloos “Barbera barbera barbera” gezegd, later werd dat “Jacqueline Jacqueline, Jacqueline” (echt, ik verzin dit niet). Dit is inmiddels niet meer het geval, maar hij heeft wel andere auditieve stims die wisselen: zijn keel heel vaak schrapen (gevolg: keelpijn) en momenteel doet hij geregeld een varkensknor. Heel charmant.

Hij maakt heel veel geluid, vooral aan het eind van de dag. We verbieden dit niet, maar verzoeken hem soms wel boven te gaan spelen. Ik kook tegenwoordig met koptelefoon op, dan kan hij lekker knorren.

Vestibulaire en proprioceptieve stim

Mijn zoon is vestibulair en proprioceptief onderprikkeld, hij is prikkelzoekend op dat vlak. Hij is dol op rondjes draaien. Hij steekt zijn armen uit als wieken en gaat als een gek helicopteren. Menig vaas is al gesneuveld.
We hebben een hangmat-schommel opgehangen en daar draait hij heel graag in rond. En hard, echt de efteling is er niets bij. Hij blij: het doet hem goed om zo te draaien (mijn maag draait zich bij het idee al om). Wij blij: het is zo veilig en onze spullen blijven heel.

Stimmen op school

Op school stimt mijn zoon voornamelijk door bewegingen met zijn handen te maken en door te head bangen (het lijkt net of hij danst met zijn hoofd). Gelukkig zijn dat geen al te schadelijke stims (al heeft hij wel nekpijn van dat head bangen) en is het niet te afleidend voor andere kinderen.
Fidget toys zijn helaas vaak verboden in de klas, het is een rage geworden en wordt gezien als gewoon speelgoed. Begrijpelijk, maar voor sommige kinderen kan het enorm helpen. Dus een shout out naar leerkrachten om dit in het achterhoofd te houden: sommige kinderen hebben behoefte om te frummelen, pulken en frutselen. Een speeltje kan dan juist rust in de klas brengen. En tekenen in de kantlijn betekent echt niet per se dat een kind niet zit op te letten. In tegendeel, grote kans dat je een leerling hebt die daardoor juist beter meekrijgt wat jij aan het vertellen bent!

Denk ook eens aan het inzetten van een verzwaard schootkussen of verzwaard nekkussen in de klas. Diepe druk kan de concentratie vergroten en onrust verminderen. Klik hier om de producten te bekijken.

Ik denk dat mijn kind veel stimt, wat nu?

Zoals eerder gezegd, iedereen stimt. Dit is meestal heel onschuldig. Stimt jouw kind veel? Dan is het tijd om actie te ondernemen.

Onze zoon begon te stimmen toen hij 3 jaar was, door met zijn ogen te draaien, een visuele stim. We schrokken erg en zijn naar de huisarts gegaan. Daar werd aan epilepsie gedacht. Onderzoek in het ziekenhuis volgde en gelukkig werd epilepsie uitgesloten. We mochten naar huis en die ogen, tja dat wisten zij ook niet. Een stim werd dus niet herkend door artsen.

Later kwamen er meer gekke dingen bij: bewegingen met zijn hoofd, likken van de lippen tot er blaren op stonden. Onze zoon is hiervoor onderzocht bij de GGZ. Er is uitgebreid getest en er werd van alles uitgesloten, hij had onder andere geen autisme (ASS) of AD(H)D. Wat er dan wel aan de hand was? Ze hadden geen idee. Er zijn nog steeds veel psychologen, artsen, orthopedagogen die niet weten (of erkennen) dat een SI-stoornis los kan bestaan van andere stoornissen. We moesten maar zien hoe het verder zou lopen met hem en zijn tics (zoals zij het noemden).

Uiteindelijk heeft Linda (inmiddels adviseur bij BLOEK!) gespecialiseerd kinderergotherapeut, de SI-stoornis bij onze zoon gediagnostiseerd. Na het schuldgevoel (ik ben zelf ergotherapeut, hoe heb ik dit kunnen missen? Zo zie je gelijk waarom je een gespecialiseerde ergo moet hebben) kwam vooral opluchting. Het zijn geen tics, het zijn stims. En zoals je hebt kunnen lezen kan je daar best wat mee.

Ga bij twijfel altijd naar de huisarts. Als je kind veel stimt is onderzoek nodig, zo kan je hem of haar beter helpen. Het is een aanwijzig voor een neurodivergente stoornis, bijvoorbeeld ASS (autisme), AD(H)D of een SI-stoornis, dus hier zorgvuldig mee omgaan is echt nodig. Je kan ook met of zonder verwijzing terecht bij een ergotherapeut, lees hier meer.

Wat is het verschil tussen tics en stimmen?

Dit is een vraag die wij onszelf vaak gesteld hebben en waar de vele hulpverleners die wij gezien hebben niet zo helder in waren. Waarschijnlijk is het ook lastig te zien en bij de bekende tic-stoornis gilles de la tourette komen ook prikkelverwerkingsproblemen voor, dus dat maakt het niet eenvoudiger. Over het algemeen kan ik het volgende over het verschil zeggen:

Stimmen

• Meestal onbewust/onvrijwillig, maar kan soms wel enigszins gecontroleerd worden. (thuis bijv. meer aanwezig dan op school)
• Helpt om tot rust te komen
• Hangt nauw samen met de prikkelverwerking
• Kan een goed gevoel geven
• Helpt met stress om te gaan

Tics

• Intens gevoel dat opbouwt tot de tic gedaan is
• Helpt niet om te kalmeren
• Is nooit vrijwillig
• Kan even onderdrukt worden, maar tic moet uiteindelijk gedaan worden

Lees hier over het verschil tussen steriotiepe bewegingen bij ASS en tics bij Gilles de la tourette.

Ervaar je zelf klachten of heeft je kind klachten? Ga altijd naar de huisarts.

 

BLOEKdesign heeft mooie producten die helpen om de prikkelverwerking beter te laten verlopen, dit heet ook wel prikkels reguleren.